In ruim ruim 20 jaar ontwikkelde de oost-Piemontese variëteit timorasso zich van vrijwel uitgestorven obscuriteit tot gewilde cult druif. Het wijnmagazine Perswijn wijdde er recentelijk een lovend artikel aan (04/2021), en merkte zelfs een Randstedelijke hype rondom dit witte druivenras op. Niet zo gek natuurlijk, sinds er inmiddels door beroemde wijnhuizen uit bijvoorbeeld Barolo en Barbaresco geknokt wordt om plukjes wijngaarden met timorasso in de Colli Tortonesi te bemachtigen. Centraal in dat artikel uiteraard onze goede vriend Walter Massa; briljant wijnmaker en welbeschouwd de godfather van dit druivenras. Immers, zonder zijn inzet was dit druifje hoogstwaarschijnlijk niet aan de vergetelheid ontsnapt.

Walter Massa is een gevierd wijnmaker, maar ook een zeer boeiend mens. Zacht uitgedrukt. Aan de ene kant is hij een klassieke homo universalis, met intellectuele visies op bijvoorbeeld politiek, voetbal en uiteraard wijnbouw. Aan de andere kant is hij zeer sterk regionaal gebonden, en is hij bijna niet uit zijn natuurlijke habitat (de heuvels rondom de Piemontese stad Tortona) weg te lokken.

Een bezoek aan Walter is altijd bijzonder, dat hebben we enkele malen mogen ervaren. Als je van een provinciale weg buiten Tortona het paadje inslaat dat je uiteindelijk naar Walter zal brengen, waan je je gelijk in een andere, oudere wereld. Het weggetje klimt omhoog vanuit de vallei, om bovenop een afgelegen heuvel te eindigen in het gehucht Monleale Alto. Hier kom je uit op een verlaten, stoffig dorpspleintje uit dat zo uit een film van Sergio Leone lijkt te zijn geplukt. Op de plek waar het je niet zou verbazen Claudia Cardinale met een knarsende waterpomp aan te treffen, ontwaar je de sheriff van het dorp: Walter Massa.

Casa di Massa
Zijn woonhuis en wijndomein vormen één geheel, de indrukwekkende proeverijen vinden plaats in zijn woonkamer. Naast familie zul je hier ook zijn ‘bende’ aan treffen, een groepje boezemvrienden waarvan de vriendelijke reus Pierluigi (Pigi) de meest in het oog springende verschijning is. Deze dorpsfilosoof met grote bakkebaarden loopt immer op blote voeten en heeft in zijn grote handen altijd twee smetteloze Riedel glazen om te assisteren bij proeverijen, en om met indrukwekkend grote slokken de restverwerking te verzorgen. Hij en Walter zijn onafscheidelijk.

Een proeverij wordt altijd omlijst met een tocht langs al zijn rijpende wijnen. De witte timorasso’s logeren op roestvrij staal in het wijndomein, de rode wijnen van voornamelijk barbera bevinden zich op allerlei minder voor de hand liggende plekken. Al wandelend door het dorpje trapt Walter af en toe een oud kelderdeurtje open, om in amper verlichte kleine ruimtes naar barriques vol gerijpte barbera te wijzen.

Achter het dorpsplein bevindt zich een uitkijkpost, vanaf waar Walter’s wijngaarden goed te zien zijn. Veel zijn beplant met timorasso en barbera uiteraard, maar ook met freisa, croatina en moscato. De timorasso-gaarden zijn het best te herkennen, met minder bladgroen dan de rest (zodat de wind er gemakkelijker doorheen kan waaien), op posities die lekker ‘in de tocht’ staan. Deze hoge luchtcirculatie is essentieel voor dit druivenras, dat door zijn beknopte druiventrossen het notoir moeilijk heeft om vocht kwijt te kunnen. De wind gaat zo ongewenste rottingen tegen en helpt de druiven gezond te houden.

Timorasso
Wie trouwens op zoek is naar de naam ‘timorasso’ op zijn etiketten komt van een koude kermis thuis. Walter is al een tijd gebrouilleerd met de consorzio van zijn gebied Colli Tortonesi (het orgaan dat oa gaat over de herkomstaanduiding en dus de etikettering), en ‘deklasseert’ zodoende al zijn wijn naar het zeer generieke Vino Bianco of Vino Rosso. Wie wijn maakt in deze onderklasse van de Italiaanse wijnwetgeving heeft niet eens het recht om druivenras of zelfs jaartal op de fles te zetten. Walter is gelukkig vindingrijk genoeg om dit euvel te omzeilen. Het jaartal is vermomd in een code, en zodoende gemakkelijk te determineren. En in plaats van het druivenras zet hij al lange tijd ‘Derthona’ (Tortona in plaatselijk dialect) op zijn etiketten, om aan te geven dat het om timorasso gaat. En oh ironie, dit vindt navolging bij veel andere wijnmakers die nog wèl tot de DOC Colli Tortonesi behoren. Dit krijg je, als je als consortium de meest begenadigde en beroemde van al je wijnbouwers tegen de haren instrijkt.

Walter maakt timorasso op drie kwaliteitsniveaus. De ‘Piccolo-Derthona’ is de basiswijn, gemaakt van jonge aanplant. ‘Derthona’ is het vlaggenschip, een zeer intense wijn van volwassen wijnstokken. Hij maakt ook nog kleine hoeveelheden van drie cru’s: ‘Costa del Vento’, ‘Sterpi’ en ‘Montecitorio’, dit is de absolute top. Overigens: al zijn wit wordt in rvs gevinifieerd. Alleen de hogere wijnen genieten een langere tijd op de lies. Deze methode geeft de wijnen hun ongekende precisie en elegantie.

Je zou bijna vergeten dat hij ook fantastisch rood maakt. Vooral de barbera’s zijn van de bovenste plank. Altijd barstensvol rood en zwart fruit, van relatief eenvoudig en sappig tot groots, complex en met schier eindeloos rijpingspotentieel.